Cmentarz w Palmirach jest miejscem pamięci narodowej. Powstał w roku 1948 roku, na wielkiej polanie, wśród sosnowego lasu na samym skraju puszczy. Między 7 i 8 grudnia 1939, a lipcem 1941 funkcjonariusze SS i policji niemieckiej rozstrzelali około 1700 obywateli polskich, narodowości polskiej i żydowskiej, zazwyczaj przywiezionych z warszawskich więzień i aresztów.
W Palmirach zostali zamordowani wybitni przedstawiciele życia politycznego, społecznego, kulturalnego i zawodowego. Zginęli tu m.in. działacz ludowy marszałek Sejmu Maciej Rataj, działacz PPS Mieczysław Niedziałkowski, wiceprezydent Warszawy Jan Pohorski, olimpijczyk Janusz Kusociński, profesorowie Uniwersytetu Warszawskiego: S. Kopeć i K. Zakrzewski, literaci: W. Hulewicz i S. Piasecki. Egzekucje odbywały się także w innych miejscach Puszczy m.in. w Wólce Węglowej, Laskach i Wydmach Łuże. Ostatnie miały miejsce w 1943 roku.
Zbrodnie, o których świat nigdy nie miał się dowiedzieć wyszły na jaw dzięki leśnikom (gajowy Adam Herbański) i miejscowej ludności. Prace ekshumacyjne, prowadzone w Palmirach w latach 1945 i 1946 r., a w 1947 także w innych okolicznych miejscach, doprowadziły do odkrycia masowych grobów ofiar hitlerowskiego barbarzyństwa. Część źródeł informuje, iż na cmentarzu w Palmirach pochowano 2115 osób. Władysław Bartoszewski podaje natomiast, że spoczywają tam ciała 2204 ofiar nazistowskiego terroru, rozpoznać udało się zaledwie 400 osób.
Obok bramy wejściowej czytamy powtórzone w marmurze słowa zapisane przez nieznanego więźnia na ścianie piwnicy gestapo w Alei Szucha w Warszawie
ŁATWO JEST MÓWIĆ O POLSCE
TRUDNIEJ DLA NIEJ PRACOWAĆ
JESZCZE TRUDNIEJ UMRZEĆ
A NAJTRUDNIEJ CIERPIEĆ
Nad cmentarzem górują 3 krzyże otoczone jałowcami posiadające zmienione proporcje – ich dłuższe ramiona mają symbolizować rozłożone ręce rozstrzeliwanego człowieka.
Cmentarz w Palmirach to przejmujący las krzyży, po części tablic z sześcioramienną gwiazdą. Na niektórych nazwiska zidentyfikowanych ofiar, na większości tylko data egzekucji. Urna na symbolicznym ołtarzu zawiera ziemię z miejsc, gdzie ofiary zostały zamordowane. Mniejsze krzyże umieszczono w okolicy na miejscach odnalezionych grobów; znajdują się między innymi przy Palmirskiej Drodze oraz na zachód od trzech krzyży na wydmie (można tam dojść ścieżynką).
„Palmiry” – film powstał w ramach projektu „Ścieżki pamięci” realizowanego przez Stowarzyszenie Edukacja i Nauka przy wsparciu finansowym Komisji Europejskiej. Projekt polega na dokumentacji filmowej dziesięciu miejsc pamięci związanych ze zbrodniami nazizmu i stalinizmu znajdujących się w Warszawie i okolicy (Palmiry).
Na cmentarzu- mauzoleum w Palmirach spoczywa obecnie:
2204 Polaków – ofiar eksterminacyjnej polityki Niemiec hitlerowskich
1793 osoby stracone w Palmirach w latach 1939-1941
96 osób straconych w Szwedzkich Górach w styczniu 1940 r.
115 osób straconych w Laskach w 1942 r.
83 osoby stracone na wydmach Łuże w 1942 r.
102 osoby stracone w Stefanowie w styczniu i w lutym 1943 r.
15 osób straconych w Wólce Węglowej w maju 1943 r.
